Frans?z Le Monde gazetesi, internet sitesi WikiLeaks'in s?zd?rd??? ''gizli devlet'' belgelerini yay?nlad?. Yay?nlanan belgeler aras?nda Türkiye'yi de yak?ndan ilgilendiren bölümler var...

New York Times Gazetesi, Wikileaks internet sitesi taraf?ndan s?zd?r?lan onbinlerce gizli belgede, ?ran'?n nükleer program?n? Kuzey Kore'den ald??? yard?mla güçlendirdi?inin de yer ald???n? yazd?.

New York Times gazetesi Wikileaks internet sitesi taraf?ndan sa?lanan 24 ?ubat 2010 tarihli gizli Amerikan istihbarat belgelerine göre, ?ran'?n Kuzey Kore'den "R-27 isimli Rus tasar?m?na dayanan" 19 adet geli?mi? ve nükleer ba?l?k ta??yabilen füze ald???n? yazd?.

Belgelerde bu füzelerin ?ran'a ilk kez Bat? Avrupa ba?kentlerini ya da Moskova'y? vurma kapasitesini verdi?ini, Amerikal? yetkililerin bu füzelerin ?ran'?n k?talararas? balistik füze geli?tirmesini h?zland?rabilece?ini dü?ündüklerini ortaya koydu?unu yazan gazete, Amerikan istihbarat yetkililerinin, ?ran'?n bu füzelerden ald?klar? teknolojik bilgilerle yeni nesil füze yapmak konusunda tekonolojilerini geli?tirdi?ine inand?klar?n? yazd?.

Gizli belgelerin, Kuzey Kore ve ?ran'?n aras?nda, "bilindi?inden çok daha derin askeri ve belki de nükleer i?birli?i bulundu?unu" ortaya koydu?unu yazan gazete, ABD yönetimi taraf?ndan New York Times'a yap?lan rica do?rultusunda sözkonusu istihbarat metnini yay?nlamama karar? ald?klar?n? da vurgulad?.

Gazete uzmanlara göre ?u anda ?ran'?n bilinen balistik füzelerinin menzilinin kabaca en fazla 1,200 mil oldu?unu (1931 kilometre) belirterek, buna göre uzmanlar?n ?ran'?n füzelerinin ?srail dahil tüm Orta Do?u'ya, tüm Türkiye'ye ve Do?u Avrupa'n?n baz? k?s?mlar?na kadar uzanabilece?ini dü?ündüklerini yazd?.

Denizalt?ndan at?labilen Rus tasar?m? R-27 füzelerinin menzilinin 1500 mile (2414 kilometre) kadar ç?kabilece?ini belirten New York Times, Kuzey Kore yap?m? nükleer ba?l?k ta??yabilen BM-25 adl? füzelerinin menzilinin ise 2000 mile (3218 km) kadar ç?kabiledi?ini, bunun da bu füzelerin teoride ?ran'dan at?lmas? durumunda Bat? Avrupa ve Moskova'ya kadar etkisini gösterebileceklerini yazd?.

Gazete, Wikileaks belgelerinde ?ran'?n BM-25 füzelerini Kuzey Kore'den ald???, bu füzelerde kullan?lan geli?mi? teknolojiyi daha güçlü füze yap?m?nda kullanmak istedi?inin belirtildi?ini de kaydetti.

New York Times gazetesi, pekçok konudaki Wikileaks gizli belgelerinin detaylar?n? bugünden itibaren gelecek günlerde tek tek aç?klayaca??n? vurgulam??t?.

?ngiliz Guardian gazetesi, Wikileaks'in aç?klad??? son gizli belgelerde ''ABD'nin, Türkiye'yi ?ran konusuna kar??maktan vazgeçirme çabalar?n?n ba?ar?s?zl?kla sonuçland???n?n ortaya ç?kt???n?'' bildirdi.

Dünyadaki birkaç gazeteyle birlikte Guardian gazetesi de, Wikileaks'in aç?klad??? ABD Büyükelçiliklerinden gönderilen gizli belgelere yer verdi.

Gazetenin internet sitesinde, 17 Kas?m 2009 tarihli belgede, ABD D??i?leri Bakanl???n?n Avrupa ve Avrasya ??lerinden Sorumlu Bakan Yard?mc?s? Philip Gordon ile D??i?leri Bakan? Ahmet Davuto?lu aras?nda yap?lan görü?menin gizli belgesi de yer ald?. 12 Kas?m 2009'da 40 dakika süren görü?meyle ilgili ABD'nin Ankara Büyükelçisi James Jeffrey'nin ismiyle yer alan belgede, Davuto?lu'nun ''?ranl?lar?n Türkiye'ye güveninin tam oldu?unu ve Türkiye'nin ?ran Cumhurba?kan? Mahmud Ahmedinejad'? ?ran hükümetindeki di?er ki?ilerden daha esnek gördü?ünü söyledi?i'' belirtildi.

Belgede ayr?ca ?u ifadeler yer ald?:

''Davuto?lu, ?ran'a yönelik yapt?r?mlar?n ya da askeri güç kullan?m?n?n olumsuz sonuçlar? olaca??n? söyledi. Gordon ise ?ran'?n nükleer silah edinme ihtimalinin sonuçlar? konusunda ?srarc? oldu. Davuto?lu, bu sonuçlar? bildiklerini ve pek tabii riskin fark?nda olduklar?n? söyledi. Bu nedenle Türkiye, ?ranl?larla çok fazla çal???yor.''

Guardian konuya ili?kin gizli belgeye, ''Bu görü?mede Gordon, Davuto?lu'nu, ?ran'?n nükleer program? konusunda Türkiye'nin arabuluculu?unun yard?mc? olmayabilece?i konusunda ikna etmeye çal???yor, ancak bunda ba?ar?l? olmuyor'' yorumuyla yer verdi.

Gazetede yer alan gizli bilgilere göre, ?srail, ?ran'a yönelik politikas?n? sertle?tirmesi için ABD'ye bask? yap?yor.

Frans?z gazetesinin internet sitesinde yer alan, 18 Kas?m 2009 tarihle gizli belge, ABD'nin ?ran konusunda 2010'u ''kritik bir y?l''olarak gördü?ünü ortaya koydu.

Belgelerde, ?ran'?n nükleer sitelerinin korunmas?n? güçlendirmeye devam etmesi halinde, ABD'nin müdahalesinin zorla?aca?? yorumuna yer verildi.

Yine belgelerde, ABD' yönetiminin, yeralt? s???naklar?n? (bunker) delmek için gerekli silahlar? 2010 may?s ay?nda ?srail'e teslim etti?i ortaya ç?kt?.

Gizli belgeler, ?srail gizli servisi Mossad ?efinin, 2007 y?l?nda, ABD yönetimine, ''?ran'da rejimi devirmek için üzerinde tart???lacak seçenekler aras?nda, ö?renciler, demokratlar, Kürt ve Azeriler gibi etnik gruplar?n desteklenmesini önerdi?i'' ifade edildi.

Frans?z gazetesi, gizli belgelerin ABD Savunma Bakan?

Robert Gates'in, Frans?z mevkida?? Herve Morin ile bu y?l ?ubat ay?nda yapt??? görü?mede, ''?ran'a sald?r?rsak, bu ülkenin atom bombas? yapmas?n? sadece bir ile üç y?l aras?nda de?i?en bir süre için erteletebiliriz'' dedi?ini de duyurdu.

WikiLeaks sitesinde yay?mlanan gizli belgelere göre, ?talya D??i?leri Bakan? Franco Frattini'nin Roma'da ABD Savunma Bakan? Robert Gates'le yapt??? görü?mede, Türkiye'nin hem Avrupa, hem de ?ran'a aç?l?mlar yapmas?n? ''ikili oynamak'' diye niteleyerek, ''bu durumun kendisinde hayal k?r?kl??? yaratt???n?'' söylemi?.

?talyan haber ajanslar?, Roma'da yap?lan ikili görü?menin ard?ndan ABD'nin Roma Büyükelçili?i taraf?ndan 8 ?ubat 2010'da Washington'a gönderilen ''gizli'' damgal? telgrafta, ''Frattini, Türkiye taraf?ndan hem Avrupa'ya, hem de ?ran'a do?ru aç?l?mlar yapma suretiyle ikili oynanmas?n?n özellikle hayal k?r?kl???na neden oldu?unu ifade etmi?tir'' ibaresine yer verildi?ini belirtti.

Telgraftaki de?erlendirmeye göre Frattini, nükleer meselesinde ?ran'la yap?lan görü?melere, ''Suudi Arabistan, Türkiye, Brezilya, Venezüela ve M?s?r'?n da dahil edilmesini önerme''sinin yan? s?ra, ''Ortado?u ülkeleri aras?nda ?ran konusunda gayri resmi bir toplant? düzenlenmesi'' teklifinde de bulundu.

?ran'la yap?lan müzakere masas?na Çin'i de oturtmak gerekti?ini belirten Frattini'nin, ''?ran'da halk? yaralamaks?z?n hükümeti ikna edebilecek önlemleri saptama konusunda Çin ve Hindistan'?n kritik önem ta??d???'' dü?üncesini de savunmu?.

Frattini, gizli belgelerin yay?mlanmas? öncesinde Katar'?n ba?kenti Doha'ya giderken uçakta yapt??? de?erlendirmede ise, ''WikiLeaks belgeleri, diplomasinin 11 Eylül'ü olacakt?r. Güvenlik aç?s?ndan 11 Eylül dünya düzeninde nas?l bir de?i?ikli?e yol açt?ysa, WikiLeaks arac?l???yla yay?mlanan belgeler de ülkeler aras?ndaki diplomatik ili?kilerde ayn? çapta de?i?ikli?e sebep olacakt?r'' dedi.

Frattini, ''Diplomasi samimiyete, gizlili?e ve güvene dayal?d?r. Belgelerin yay?mlanmas? sonras?nda kimse kimseye güvenmez hale gelecektir'' diye konu?tu.

Wikileaks internet sitesi taraf?ndan s?zd?r?lan belgeleri yay?nlayan New York Times gazetesi, belgelere göre ABD Savunma Bakan? Robert Gates'in ?ran'a yap?lacak askeri bir operasyonun bu ülkenin nükleer program?n? sadece 1 ya da 3 y?l geciktirebilece?ini inand???n? ortaya koydu?unu bildirdi.

New York Times, dünyada büyük merakla beklenen internet sitesi WikiLeaks'in s?zd?rd??? ''gizli devlet'' belgelerini yay?nlayan ilk kurulu? oldu.

New York Times gazetesi Washington mahreçli haberinde, internet sitesi Wikileaks taraf?ndan s?zd?r?lan son 3 y?la a?k?n çeyrek milyon kadar gizli Amerikan diplomatik yaz??mas?nda, yabanc? liderlerle ve dünyadaki nükleer ve terörist tehditlerle ilgili de?erlendirmelerin bulundu?unu bildirdi.

Gazete ABD D??i?leri Bakanl???n?n toplam 270 büyükelçilik ve konsolosluklarla günlük yaz??malar?na dayanan gizli belgeleri, bugünden itibaren gelecek günlerde tek tek aç?klayaca??n? vurgulad?.

Belgelerde Suudi Arabistanl? baz? donörlerin El Kaide gibi terörist gruplar?n ana mali kaynaklar? olduklar?, Çin hükümetinin bilgisayar sabotajlar?yla ABD'yi hedef ald??? kaydediliyor.

Belgelere göre ABD Savunma Bakan? Robert Gates'in ?ran'a yap?lacak askeri bir operasyonun bu ülkenin nükleer program?n? sadece 1 ya da 3 y?l geciktirebilece?ini inand???n? ortaya koydu?unu da bildirdi.

Gizli belgelerde, ?ran'?n Kuzey Kore'den, Bat? Avrupa'y? vurma kapasitesine sahip son derece geli?mi? füzeler ald??? ve ABD'nin, ?ran'?n bu füzeleri daha uzun menzilli füzeler üretmede araç olarak kulland???ndan endi?e etti?i ve bu geli?mi? füzelerin son derece kuvvetli oldu?u da kaydediliyor.

Dünyadaki ABD büyükelçiliklerinden gönderilen 250 binden fazla mesajda yer alan bilgilerin aktar?ld??? belgelere göre, Suudi Arabistan Kral? Abdullah'?n da aralar?nda bulundu?u baz? Arap liderleri, ABD'den ?ran'a nükleer program?na son vermesi için hava sald?r?s?nda bulunmas?n? istedi. Ayr?ca Amerikal? yetkililer, BM ile ilgili casusluk yapmakla görevlendirildi.

Guardian gazetesi, ''bu iki bilginin bile dünyay? sarsmaya yeterli oldu?unu'' belirterek, gizli belgelerin Washington'?n birçok hassas uluslararas? konudaki de?erlendirmelerini de gözler önüne serdi?ini kaydetti. Gazetenin internet sitesinde, gizli belgelerde ?u detaylar?n da yer ald??? belirtildi:

-Pakistan'?n nükleer program? konusunda Washington ve Londra'n?n duydu?u endi?eler,

-Rus hükümeti ile organize suç aras?nda iddia edilen ba?lant?lar,

-?ngiltere'ye yönelik Afganistan'daki askeri operasyonlarla ilgili ele?tiriler,

-?ngiliz kraliyet ailesinin bir mensubunun uygunsuz davran??lar?,

Belgelerde ayr?ca, ?ran'?n Kuzey Kore füzelerini kullanma giri?imi, Afgan hükümetindeki yolsuzluklar, ABD'nin Suriye'yi Lübnan'daki Hizbullah'a silah yard?m? yapmas?n? engelleme giri?imleri gibi konularda çe?itli bilgiler bulundu?u kaydedildi.

Gazetede yer alan gizli bilgilere göre, Arap ülkeleri liderleri ?ran'? sevmiyor ve tehdit olarak görüyor.

Belgelerde, Suudi Arabistan Kral? Abdullah bin Abdülaziz, 2009 y?l?nda ABD Ba?kan? Barack Obama'n?n terörle mücadele dan??man? John Brennan'a, ''?ranl?lara güvenilmez. ?ran macerac? bir ülke ve hedefi sorun yaratmak. Allah ?ran'?n günahlar?ndan bizi korusun'' ifadesini kulland??? belirtiliyor.

Suudi Arabistan Kral?n?n, ?ran için ''y?lan?n ba??n? kesmek gerekir''ifadesini kulland??? da yine belgelerde yer al?yor.

Yine Kral?n, Amerikal? General James Jones'la yapt??? 11 ?ubat 2010 tarihli görü?mede, ''e?er ?ran nükleer silaha sahip olursa, bölgedeki bütün ülkeler de nükleer silaha sahip olur'' dedi?i belirtildi.

-BAHREYN KRALI-

Bayreyn Kral? Hamad Al-Khalifa'n?n, 1 ?ubat 2009 tarihinde, Amerikal? General David Petraeus'a, ''?ran'?n nükleer program?n?n durdurulmas? gerekir'' dedi?i de yer alan gizli belgelerde, ''Arap ülkelerinin tamam?n?n, ?ran'?n nükleer program?yla ilgili olarak endi?e ta??d???'' ifade edildi.

Le Monde gazetesi, söz konusu belgelere dayanarak, Abu Dabi Prensi Muhammed bin Zayed'i bu liderler içinde en kararl?s? olarak gösterdi.

Belgelere göre, Amerikal? General Mullen, bin Zayed ile görü?mesine ili?kin olarak 9 ?ubat 2010 tarihinde merkeze telgraf çekti. Telgrafta, Zayed'in, ''?ran'?n nükleer sitelerine kar?? havadan sald?r?lar?n yetersiz oldu?u ve karadan da sald?rmak gerekir'' dedi?i belirtildi.

Katar Emiri'nin Amerikal? senatör John Kerry ile yapt??? görü?me de, 14 ?ubat 2010 tarihinde merkeze geçilen telgrafla aç??a ç?k?yor. Bu görü?mede Katar Emiri'nin, ''?ranl?lar?n söyledikleri yüz kelimeden sadece birisine inan?n'' ifadesini kulland??? bildirildi.

Kahire'de bulunan bir Amerikal? diplomat?n ?ubat 2009'da çekti?i telgraflarda da, M?s?r Devlet Ba?kan Hüsnü Mübarek'in ?ran'dan son derece nefret etti?i ve Mübarek'in ?ranl?lar için ''yalanc? olduklar? ve onlara inan?lmamas? gerekti?ini'' söyledi?i kaydedildi.

Yine ayn? belgelerde, Ürdün Meclis Ba?kan? Zeid Rifaiu'nun da, Amerikal?lara, ''?ran'la diyalogla hiçbir yere var?lamaz'' dedi?i kaydediliyor.

WikiLeaks belgelerinde, Suudi Arabistanl? baz? mali kaynaklar terör örgütlerini besleyen kaynak olarak gösteriliyor.

Birçok liderin gizli bilgilerinin yer ald??? belgelerde, Çin hükümetinin bilgisayar sabotajlar?yla ABD'yi hedef ald??? kaydediliyor.

WikiLeaks'de, nükleer silah sahiplerinin geli?tirdi?i programlar da yer al?yor.  (Zaman.com.tr)